به سرمایه گذاری در حوزه معدن توجه گردد - گفتمان برتر

دردهای سرب و روی

در رابطه با سرب و روی یک درد مزمن گذشته همچنان وجود دارد و آن عدم فعال کردن معادن سرب و روی کشور است. می توان گفت که سرب و روی تنها صنایعی هستند که دولت در آن حوزه سرمایه گذاری ننموده است و تمام سرمایه گذاری بخش سرب و روی در فرآوری و فراوری شمش در قالب بخش خصوصی انجام گرفته است. این را در نظر داشته باشید که معدن بزرگ انگوران باعث این سرمایه گذاری ها شده است و دولت صاحب معدن انگوران بوده و سود بسیار خوبی را از این معدن به دست آورده است. ولی ای کاش مقداری از این سود برای معادن سرب و روی هزینه می شد. علاوه بر اینکه توجه کافی به وسیله دولت به سرب و روی انجام نگرفته، ما شاهد این هستیم که بسیاری از ایرانیان در معادن سرب و روی ترکیه سرمایه گذاری نموده اند. در حقیقت معادن ترکیه با سرمایه گذاری، تشویق و خرید خاک ترکیه از سوی کارخانجات ایرانی رونق گرفته که جای تأمل دارد و باید به آن نگاه کارشناسی داشته باشیم.

معادن طلا در سیستان

در خصوص طلا نیز باید گفت شرایط طلای ایران خوب است، اما راضی نماینده نیست. این پتانسیل وجود دارد که شرایط از اینکه هست بهتر شود. معادن و محدوده های بسیار خوبی مخصوصا در سیستان و بلوچستان وجود دارد که احتیاج به توجه و سرمایه گذاری دارد. سرمایه گذاری در بخش طلا در سیستان و بلوچستان می تواند حرف های زیادی در رابطه با آبادی یک منطقه محروم برای گفتن داشته باشد. اگرچه این موضوع مورد توجه قرار گرفته، ولی هنوز سرعت رسیدن با اهدافمان بسیار کم است و باید برای افزایش این سرعت کوشش کنیم. بخش طلا احتیاجمند سرمایه گذاری عمده ای است. از این رو، احتیاج به حمایت دولت و سیاست های تشویقی در رابطه با سرمایه گذاری در طلا وجود دارد؛ چرا که ارزش افزوده بالایی در این بخش نهفته است. علاوه بر این، طلا می تواند تنوع در ارزآوری را در پی داشته باشد.

کارنامه نامطلوب مواد اولیه آلومینیوم

در رابطه با آلومینیوم، سرمایه گذاری در فراوری شمش انجام گرفته، ولی در فراوری مواد اولیه چندان کارنامه خوبی وجود ندارد. حال آنکه می توان در شرایط کنونی با استفاده از تکنولوژی های نوین در صنعت آلومینیوم خودی نشان داد. از طرف دیگر سرمایه گذاری شرکت های بزرگ بین المللی در کشورهای حوزه خلیج فارس یک تهدید عمده ای برای صنایع آلومینیومی ایران محسوب می شود. از این رو، باید نیم نگاهی به بازارهای منطقه داشته باشیم و ببینیم در بازارهای فراوری، فروش و مصرف آلومینیوم در کشور، در منطقه و در دنیا چه می گذرد. سپس سرمایه گذاری ها و تکنولوژی خود را بر اساس آن، مورد تجدید نظر قرار دهیم. در حال حاضر، یکی از پتانسیل های فراوری این فلز ارزشمند در کشور وجود دارد و باید به سمت بازارهای صادراتی و ایفای نقش فعال در این بازار حرکت کنیم. نباید با کُندروی ها از بازار کنار بکشیم، چراکه این امر اصلا به سود کشور نخواهد بود.

مزیت ایران در عناصر نادر خاکی

ایران مزیت زیادی در رابطه با عناصر همراه مانند نیکل، کبالت، کادمیم و عناصر نادر خاکی دارد که باید به آن ها توجه شود. در بحث کروم و کرومیت حتما احتیاج است که در بخش فرآوری این دو فلز گام های بزرگی برداشته شود. ما در یک دوره شاهد این بودیم که سنگ کرومیت از ایران صادر می شد. در حال حاضر به فرآوری مقداری از این سنگ توجه شده، ولی احتیاجمند توجه بیشتر به این محصول معدنی هستیم. علاوه بر این، باید در صنایع پایین دستی حرکت های حساب شده ای داشته باشیم. تا به امروز در خصوص عناصر نادر خاکی فقط حرف زده ایم و شعار داده ایم. حال آنکه می توان با همکاری دانشگاه ها، پژوهشکده ها و کسانی که در بخش دانش بنیان فعالیت می نمایند، گام های جدیدی را در این بخش برداشت. می توان در به دست آوردن عناصر نادر خاکی که عمدتا در باطله ها وجود دارد و عمدتا جزء عناصری است که به تنهایی در طبیعت کمتر دیده می شود، بیشتر کوشش کرد که بتوان از این ثروت خدادادی حداکثر استفاده را برد. سایر فلزات مثل قلع را هم نباید از نظر دور داشته باشیم و باید در اکتشافات مان جزء عناصری باشد که در دستور کار قرار می دهیم. گاهی اوقات در معادن فقط در پی یک یا دو عنصر هستیم و از بقیه عنصرها غافل می شویم. وقتی که نمونه ها از معادن ارسال می شود، به نمونه گیری از دو الی سه عنصر اکتفا می کنیم که این امر مطلوب نیست. باید به سویی حرکت کنیم که وقتی در یک منطقه به صورت پلی متال اکتشاف می کنیم، فرایند کاری واقعا پلی متال باشد و همه عناصر را مورد آزمایش قرار دهیم و ببینیم که کدام یک از آن ها صرفه مالی دارند.

چالش های صنایع معدنی غیرفلزی

چالش های عمده صنایع معدنی غیرفلزی، عدم همخوانی سیاست ها و نبود انسجام در نقشه راه این بخش است. بسیاری از اختیارات در این بخش می تواند به بخش خصوصی تفویض شود و این بخش را نیز تشویق کرد که در این صنایع سرمایه گذاری نمایند. به اعتقاد نگارنده، مانع زدایی باید در اولویت اقداماتی باشد که انجام می شود. بسیاری از افراد در این بخش سرمایه گذاری می نمایند، ولی به علت موانعی که در این راستا وجود دارد، سرمایه گذاری آن ها دیر به نتیجه می رسد. بخش دیگر چالش های صنایع معدنی غیر فلزی نیز به تاخیر در جوابدهی به استعلام ها برمی شود. به عبارتی جواب استعلام ها بیشتر از زمان موعد طول می کشد. بعلاوه حل بسیاری از مسائل طولانی تر از معمول است. چنانچه سرعت در انجام کارها بیشتر شود می تواند در رتبه سرمایه گذاری تاثیرگذار باشد و در پیشرفت کارها به یاری سرمایه گذار آید. در کنار این موارد، برای رسیدن به اهداف در کوتاه ترین زمان ممکن، باید به سمت همکاری با دانشگاه ها گام برداشت. این موضوع می تواند به صنایع یاری کند. استفاده از همکاری شرکت های دانش بنیان فرصتی است که نباید از دست داد. در کنار این موضوع باید فعالیت رقبای خود در منطقه را رصد کنیم. اینکه شرکت های بزرگ در منطقه چه سرمایه گذاری هایی انجام می دهند؟ چه تهدیدها و چه چالش هایی پیش روی ماست؟ این تهدیدها و چالش ها در آینده دور و نزدیک چه تاثیری در فراوری ایران می گذارند؟ پیشرفت ما در صورتی محقق می شود که ببینیم چه سرمایه گذاری های جدیدی را می توانیم انجام دهیم؟ چه صنایع پایین دستی را می توانیم ایجاد کنیم و چگونه می توانیم ارزش افزوده خود را افزایش دهیم.

همه این ها می تواند به پیشرفت ایران در این بخش یاری کند. در حال حاضر در فولاد سرمایه گذاری خوبی اجرا شده است و قطعا باید در صنایع پایین دستی فولاد هم سرمایه گذاری شود. در صنایع غیرآهنی نیز حتما باید به آلیاژهای خاص توجه ویژه شود. باید دید که چه آلیاژهایی را می توان در کشور فراوری کرد؟ این آلیاژها در کجا کاربرد بیشتری دارند؟ چگونه باید برای صادرات آن ها برنامه ریزی کرد؟ اگر تکنولوژی وجود ندارد کدام کشور و شرکت، تکنولوژی آن را دارند که اگر سرمایه گذار وجود ندارد چه کسانی می توانند برای سرمایه گذاری جذب شوند؟ منابع بانکی چگونه می توانند به این صنایع نوپا یاری نمایند؟ به غیر از بانک ها از بازار سرمایه چه یاریی برای تامین این منابع می توان دریافت کرد؟ پاسخ به این سوالات موجب می شود که جایگاه خود را تثبیت کنیم. پیشرفت یعنی اینکه علاوه بر تامین احتیاجهای داخلی ، جایگاه صادراتی نیز برای فراوریات مدنظر قرار گیرد. صادرات نیز چه از نظر کیفیت و چه از نظر قیمت باید رقابتی باشد. همه آنچه گفته شد مشروط بر این است که یک طرح جامع و یک نقشه راه وجود داشته باشد. در این شرایط، می توان وظایف هم نهاد را تفکیک کرد. مانع تراشی ها می تواند به حداقل ممکن تقلیل پیدا کند.

بعلاوه موانع موجود از میان برداشته شود. ضمن آنکه هدف گذاری ها می تواند به صورت سالانه یا نیم ساله طی آنالیز های میدانی مورد ارزیابی قرار گیرد. در عین حال، پیشرفت ها باید متوازن باشد. نمی توان در معدن پیشرفت کرد، اما زیرساخت حمل مواد اولیه وجود نداشته باشد. جانمایی معادن بسیار حائز اهمیت است؛ به خصوص در شرایطی که کشور با بحران انرژی روبه رو است. مسلما وزارت نفت باید در تامین سوخت مورد احتیاج صنایع برنامه ریزی داشته باشد. از سوی دیگر، وزارت نیرو نیز برای تامین برق و آب، احتیاجمند برنامه ریزی متوازن است. به عنوان مثال، نباید کارخانه را جایی احداث کرد که با مشکل برق روبرو است. از این رو، احتیاج است تمام متولیان صنعت و معدن در قالب یک نقشه راه گرد هم آیند تا از فرصت های موجود برای جذب سرمایه از یک سو و توسعه و پیشرفت کشور از سوی دیگر، استفاده نمایند.