تعریف:مغلطه ریش موقعی پیش می آید که شخصی ادعا کند بین دو منتهی الیه یک طیف نمی توان تمایزی برقرار کرد، چون روی طیفی که این دو نقطه روی آن قرار دارند، هیچ لحظه یا نقطه قابل تشخیصی وجود ندارد که روی آن دو منتهی الیه به هم برسند. اسم این مغلطه از پارادوکس کپه ها (The Heap Paradox) در فلسفه گرفته شده که درباره ریش مرد این سوال اساسی را مطرح می نماید: دقیقاً در کدام لحظه صورت یک مرد از ریش دار به اصلاح شده تغییر می یابد؟
معادل انگلیسی: Argument of the Beard
معادل های جایگزین: استدلال ریش، مغلطه کپه ها، مغلطه پارادوکس کپه ها، مغلطه مرد کچل، مغلطه طیف، مغلطه مرزبندی، مغلطه سوریتس
الگوی منطقی:
X یک منتهی الیه و Y منتهی الیه ای دیگر است.
در هیچ نقطه تعیینی X به Y تبدیل نمی گردد.
بنابراین بین X و Y تفاوتی وجود ندارد.
مثال 1:
چرا قانون می گه باید 21 سالت باشه تا بتونی الکل بخوری؟ مثلاً اگه 20 سال و 364 روز سن داشته باشی و الکل بخوری آسمون به زمین می رسه؟ اصلاً فکر کردن بهش هم مسخره ست. وقتی یک روز ناقابل چیزی رو عوض نمی کنه، پس 1095 روز هم چیزی رو عوض نمی کنه. بنابراین اگه سن قانونی نوشیدن الکل به 18 تغییر کنه هیچ اتفاق خاصی نمی افته
شرح: با این که این مثال نماینده دقیقی از طرز فکر آدم های 18 ساله نیست (ببخشید 18 ساله ها)، ولی مغلطه ای رایج است. شاید با یک پله جابجایی هیچ تغییر ملموس و واضحی مشاهده نگردد، ولی وقتی تعداد این پله ها افزایش یابد، الگوی تغییر هرچه بیشتر تعیین می گردد.
مثال 2:
ویلارد: امروز فهمیدم که احتمالاً هیچ وقت کچل نمی شم!
فنی: از کجا فهمیدی؟
ویلارد: خب اگه یه تار مومو از دست بدم کچل نمی شم، درسته؟
فنی: البته.
ویلارد: اگه دو تار مو از دست بدم چی؟
فنی: بازم کچل نمی شی؟
ویلارد: هر بار که یه تار مو از دست می دم، اون یه تار موی از دست رفته منو کچل نمی کنه. بنابراین من هیچ وقت کچل نمی شم.
فنی: آفرین. تو درمان کچلی رو پیدا کردی: حماقت.
شرح: ویلارد یک نکته مهم را نادیده گرفته است: کچلی واژه ای است در توصیف حالت یا وضعیتی روی یک طیف. با این که بین کچل و غیرکچل نقطه تمایز تعیینی وجود ندارد، ولی تمایز بین این دو منتهی الیه قابل تشخیص و قابل دسترسی است.
استثنا: هرچه طیف موردبحث گسترده تر باشد، استدلال مغلطه آمیزتر است. هرچه طیف موردبحث کوچک تر باشد، از مغلطه آمیز بودن استدلال کاسته می گردد.
هدایت: یادتان باشد: به ندرت پیش می آید در دسته بندی های هر حوزه ای از زندگی، مرز تعیینی بین دسته های مختلف وجود داشته باشد. دسته بندی ها چیزهایی هستند که خود انسان ها به وجود آورده اند تا جهان را بهتر درک نمایند، ولی گاهی همین دسته بندی ها انسان را به اشتباه می اندازند و کاری می نمایند مفاهیم انتزاعی واقعی به نظر برسند.
منابع:
Murray, M., Murray, R. M., & Kujundzic, N. (2005). Critical Reflection: A Textbook for Critical Thinking. McGill-Queens Press - MQUP.
ترجمه ای از:
Logically Fallacious
منبع: دیجیکالا مگ