جزئیات مهم برنامه دولت برای افزایش سن بازنشستگی ، سن بازنشستگی چند سال مشخص می گردد؟ ، صندوق های بازنشستگی در آستانه انفجار - گفتمان برتر

خبرنگاران- مرضیه ثمره حسینی: آنطور که به نظر می رسد بار دیگر دولت و صندوق های بازنشستگی در پی اصلاحات در نظام بازنشستگی کشور برآمده اند. بر این اساس، آنها معتقدند باید اصلاحات ساختاری در نظام بازنشستگی انجام گردد که یکی از این اصلاحات افزایش سن و سابقه بازنشستگی است.

صندوق های بازنشستگی با چالش هایی در پرداخت حقوق روبرو هستند. مسئولان این صندوق ها می گویند میانگین پرداخت حقوق و مستمری در کشور به 29 سال رسیده و علت، همین پایین بودن سن بازنشستگی است. آنها بر این باورند که ورود زودهنگام بعضی گروه های شغلی به صندوق های بازنشستگی موجب تحمیل بار مالی سنگینی به این صندوق ها شده است.

با توجه به این هم متفق القول هستند که سن بازنشستگی باید افزایش پیدا کند؛ اتفاقی که در بسیاری از کشورهای جهان افتاده است. در آخرین اظهارنظر، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دیروز درباره برنامه دولت برای افزایش سن بازنشستگی اظهار داشت که هرچه تبدیل به قانون شد همان ملاک عمل خواهد بود. این در حالی است که بحث افزایش سن و سابقه بازنشستگی در زمستان 1400 در لایحه بودجه گنجانده شده بود اما به وسیله نمایندگان مجلس حذف شد.

درباره جزئیات و اهداف دولت در زمینه افزایش سن بازنشستگی با سجاد پادام، مدیرکل دفتر بیمه های اجتماعی وزارت کار گفت وگو کردیم. پادام با بیان اینکه برنامه دولت در این زمینه یک برنامه بلندمدت 14-15 ساله است، مطرح کرد که طرح افزایش سن بازنشستگی در مراحل کار کارشناسی است و به زودی در مجلس ارائه می گردد.

گفت وگوی ما با مدیرکل دفتر بیمه های اجتماعی وزارت کار را در ادامه بخوانید.

برنامه دولت برای افزایش سن و سابقه بازنشستگی چیست؟

زمانی که سیاست های کلی تامین اجتماعی ابلاغ شد ما در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شش لایحه تقدیم کردیم تا نظام حکمرانی رفاه کشور سامان پیدا کند. از جمله موضوعات مهمی که باید فرایندها و قوانینش اصلاح گردد تا منابع در نظام رفاهی عادلانه تر و بهتر تقسیم گردد، نظام بازنشستگی است. شرایط بازنشستگی در کشور ما در حال تبدیل شدن به ابربحران است. اتفاقی که در کشور یونان اتفاق افتاده است. در این کشور اروپایی که به اصطلاح نظام بازنشستگی اش قوانین بخشاینده ای دارد حدود 600 رده شغلی جزو مشاغل سخت و زیان آور تعریف شده است. این رویه سبب شد از جمعیت 11 میلیون نفری این کشور 2.5 میلیون نفرش بازنشسته باشند! این اتفاق در کشور ما در حال وقوع است. ما هم تقریبا 500-600 رده شغلی داریم که سخت و زیان آور محسوب می شوند. این رویه در نظام های بازنشستگی جهان اصلا مرسوم نیست که چندین رده شغلی مشمول سخت و زیان آوری شوند. حتی یک سری از کشورها دامنه سخت و زیان آوری را فقط محدود به 2-3 شغل نموده اند، مثلا تنها مشاغل حوزه معدن و یا کار با اشعه در این رده قرار دارند. بعضی دیگر هم نظامات اداری خود را به نحوی تنظیم و مدیریت می نمایند که مثلا اگر فردی تا مدتی با اشعه کار می نماید یک مدت دیگر دفتردار گردد تا بدین شکل از دایره شمول سخت و زیان آوری خارج گردد.

در حال حاضر میانگین سن بازنشستگی حدود 52 سال است. برای عبور از مشکلاتی که فرمودید چه سنی مد نظر است؟

استانداردی که جهان به سمت آن رفته است از 58 سال آغاز می گردد و به بالای 60 سال رسیده است. البته لازم به ذکر است کشورهای جهان در برنامه های بلندمدت همگی به سن بالای 62 سال می روند. کوششی هم که ما داریم می کنیم این است که طی یک برنامه 14-15 ساله میانگین سن بازنشستگی از 52 سال به 58 سال برسد. درواقع، یعنی ما بعد از 15 سال تقریبا به الان جهان برسیم. در حال حاضر امید به زندگی در همه جای جهان بالا رفته است و به موازات آن سن بازنشستگی هم بالا رفته. در ایران اما در حالی که در 40 سال اخیر امید به زندگی حدود 30 سال رشد نموده است و از 54-55 سال به 77 سال رسیده است سن بازنشستگی از 58 سال به 52 سال رسیده است! ما برعکس تمام جهان حرکت نموده ایم.

درباره دلایل دولت فرمودید. اما آیا جانب کارگران و کارمندان هم رعایت شده است؟ به هر حال افراد شاغل برای آینده خود برنامه ریزی نموده اند.

ما به هیچ وجه نمی خواهیم به جامعه شوک وارد کنیم. بر این اساس برنامه ای که نوشته ایم یک برنامه بلندمدت است که در طی 14-15 سال اجرایی خواهد شد. همانطور که گفتم ما در نظام بازنشستگی میراث دار 30-40 سال تصمیم گیری غلط هستیم و اوضاع اینقدر بحرانی است که دیگر حق انتخاب نداریم و مجبوریم اصلاحات داشته باشیم. ما در کشورمان در 20 سال اخیر آنقدر مشاغل سخت و زیان آور و پیش از موعد ذیل قانون آورده ایم که همین امروز 50 درصد از افرادی که بازنشسته می شوند در طرح های پیش از موعد بازنشسته می شوند. این برای کشوری که جمعیت آن جوان است و به بحران بازنشستگی رسیده است فاجعه است! اگر روزی جمعیت کشور ما پیر گردد که زیاد هم دور نیست، این بحران زمین زننده خواهد بود. برای همین اگر امروز فکری نکنیم و این اصلاحات را در قانون اعمال نکنیم روزی که کشور پا به سن بگذارد آن موقع کل بودجه دولت باید بابت حقوق بازنشستگان پرداخت گردد. تاکید می کنم قرار نیست یک شبه سن بازنشستگی را 5 سال بالا ببریم. برنامه ای که ما داریم احتمالا سالی پنج یا شش ماه به سن بازنشستگی افزوده می گردد؛ یعنی فردی که قرار است اردیبهشت بازنشسته گردد آبان ماه بازنشسته می گردد. سال اول اینگونه است. در سال دوم، فردی که قرار است آبان 1403 بازنشسته گردد، آبان 1404 بازنشسته می گردد که می گردد سالی حدود شش ماه.

بعضی کارشناسان می گویند افزایش سن و سابقه بازنشستگی ناکارآمد است و ریشه بحران های صندوق های بازنشستگی را باید جای دیگر پیدا کرد؛ مثلا بدهی دولت به صندوق تامین اجتماعی از عوامل بحران در این سازمان است.

کل طلب تامین اجتماعی از دولت حدود 400 هزار میلیارد تومان است. در حالی که هزینه های تامین اجتماعی امروز بالای 30 هزار میلیارد تومان در ماه است. یعنی اگر کل طلب دولت به تامین اجتماعی پرداخت گردد هم به میزان 10 ماه تامین اجتماعی را سرپا نگه می دارد. برای همین ما راهی نداریم جز اینکه به سمت نظامات استانداردی که در جهان در حال اجراست، برویم. در جهان نظامات بازنشستگی می گوید نسبت پشتیبانی باید 6 باشد، یعنی اگر یک نفر را بازنشست می کنید باید شش نفر بیمه پرداز باشند. الان این نسبت در کشور ما سه است! ما 18 میلیون شاغل داریم و شش میلیون بازنشسته.

موضوع افزایش سن و سابقه بازنشستگی در زمستان سال قبل هم در لایحه بودجه 1401 گنجانده شد، اما به وسیله مجلس حذف شد. به نظرتان این بار در مجلس پذیرفته می گردد؟

آنچه که در بودجه 1401 بود پیشنهاد ناشیانه ای بود. درواقع بودجه، سنواتی است یعنی یک ساله است. پیشنهادی که در بودجه آمده بود این بود که بر اساس بودجه 1401 دو سال سن بازنشستگی افزایش پیدا کند. این در حالی است که بودجه برای یک سال تنظیم می گردد پس چرا تکلیف دوساله اعمال می کنید؟! برای همین طرح قبلی به علت غیربودجه ای بودن رد شد. درواقع، اولین اصول بودجه نویسی رعایت نشده بود و به علت اینکه حکم غیربودجه ای بود رد شد و به توضیحات فنی هم نرسید.

به نظرتان طرح چه زمانی تبدیل به قانون خواهد شد؟

الان طرح در کمیسیون های دولت در حال اجرا کارهای کارشناسی است. ما کوشش می کنیم در برنامه هفتم هم یک برش 5 ساله از آن بیاوریم. بحث مهم این است که سیاست گذاران باید همراهی نمایند و در تصمیم گیری ها منافع ملی را به منافع خود ترجیح بدهند. بر این اساس مجلس و سایر ارکان کشور باید در تصویب این لوایح و این تصمیم های سخت نهایت همکاری را با دولت بنمایند تا سریع تر پیش بروند چون همین سال جاری 210 هزار میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور خرج سه صندوق بازنشستگی شد. سال جاری که برای 1402 لایحه می نویسند با 50 درصد رشد این عدد به بالای 300 هزار میلیارد تومان رسیده است. لازم به ذکر است اتفاقی که در خصوص تعداد بازنشستگان رخ می دهد این است که هر سال افزایش پیدا می نمایند لذا رشد هزینه های صندوق بازنشستگی از رشد هزینه های جاری کشور بیشتر است. به طوری که در سال 90 صندوق های بازنشستگی 11 درصد از بودجه پول می گرفتند و در واقع 11 درصد از بودجه صرف هزینه های بازنشستگی می شد اما امروز 23 درصد از بودجه خرج نظام بازنشستگی می گردد. اگر کاری نکنیم این رقم برای 1430 بالای 80 درصد بودجه است. بودجه ای که باید در بخش اشتغال و زیرساخت و ... خرج می شد را ما الان باید صرف پرداخت مستمری کنیم.

پس زمان ارائه آن به مجلس تعیین نیست؟

کوشش ما بر این است که طرح زودتر نهایی گردد اما نمی خواهیم دقت و هم افزایی و اجماع نخبگان فدای سرعت گردد. باید کار کارشناسی در دولت تمام گردد و بعد به مجلس برود. احتمالا کار کارشناسی تا شب عید طول بکشد و آنالیز مجلس به سال آینده برسد.