از 30 تیر 73 تا 30 تیر 96؛ مریم میرزاخانی و نخبگان باقیمانده

به گزارش گفتمان برتر، به گزارش خبرنگاران، غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در یادداشتی، با بیان خاطره ای از سال 73 و موفقیت زنده یاد مریم میرزاخانی در المپیاد جهانی ریاضیات، به بیان بایسته های نگه داشتن نخبگان و نوابغ در داخل کشور پرداخته است.

از 30 تیر 73 تا 30 تیر 96؛ مریم میرزاخانی و نخبگان باقیمانده

در این یادداشت آمده است:

قلم به دست گرفته ام تا در غروب غمگین جمعه سی ام تیرماه نود و شش به یاد مریم میرزاخانی چیزی بنویسم.

به یاد روز سی ام تیرماه سال هفتاد و سه یعنی دقیقاً بیست و سه سال پیشتر می افتم که به افتخار او و همراهانش تیم المپیاد ریاضی ایران مطلبی با عنوان باور کنیم رویش سبز جوانه را نوشتم که در همان روز در روزنامه اطلاعات چاپ شد. با این تفاوت که آن نوشته رنگ شادی داشت و سرشار از امید و نوید بود و این نوشته رنگ اندوه و غم دارد.

نوشته سی ام تیر هفتاد و سه خبر از رویش سبز جوانه ای می داد پر طراوت و بالنده و نوشته سی ام تیر نود و شش آکنده از درد وداع جانکاهی است که خبر درگذشت مریم میرزاخانی بر دل ها نشانده است.

مقاله سال هفتاد و سه چنین آغاز می شد:

در تیرماه هفتاد و سه تیم دانش آموزان جمهوری اسلامی ایران در المپیاد ریاضی جهان در جمع بیش از هفتاد کشور جهان به مقام چهارم رسید. همچنین تیم های فیزیک و شیمی و کامپیوتر کشور ما به مقام های پنجم و ششم و سیزدهم رسیدند. از نوزده دانش آموزی که امسال به صورت چهار تیم به این چهار المپیاد اعزام شدند پانزده نفر با مدال های طلا و نقره و برنز و سه نفر با دیپلم افتخار به میهن خود بازگشتند…

در بخشی از آن مقاله آمده بود:

خصوصیت مهمی که در ترکیب تیم های امسال جمهوری اسلامی ایران به چشم می خورد حضور دختران ایرانی در صحنه مسابقات جهانی است. در سال های گذشته ما قلباً علاقه مند به عضویت دختران در تیم ایران بودیم اما هیچ گاه نخواستیم برای آن که دختری عضو تیم شود به او ارفاق کنیم، حتی بیست و پنج صدم نمره هم ارفاق نکردیم. امسال، دختران ما با تکیه بر دانش و توانائی خود به طور طبیعی از رقیبان پسر خود پیش افتادند و با پیروزی در مراحل مقدماتی و ماقبل نهایی و نهایی به عضویت تیم درآمدند و نهایتاً با پیروزی در عرصه جهانی بر افتخارات ملت ایران افزودند و زنان ایران را سربلند ساختند. مریم میرزاخانی با کسب 41 نمره از حداکثر 42 نمره مسابقات ریاضی جهان به مدال طلا دست یافت و رویا بهشتی زواره با 35 نمره مدال نقره گرفت… سال گذشته که مریم میرزاخانی و رویا بهشتی در کلاس دوم دبیرستان فرزانگان درس می خواندند، دکتر محمودیان، استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف، ما را از استعداد شگرف آن دو با خبر کرد و به ما گفت مریم میرزاخانی در کلاس دوم دبیرستان توانسته است برای یک مسأله حل نشده جهانی راه چاره پیدا کند….

یادم هست که در آن سالها بر طبق مقرراتی که خود ما تصویب کرده بودیم دانش آموزان سال دوم دبیرستان(کلاس دهم) اجازه شرکت در مسابقات داخلی را نداشتند. من با اطلاع از استعداد ریاضی مریم میرزاخانی و دوستش رویا بهشتی زواره تصمیم گرفتم آن دو را، که دانش آموز سال دوم بودند به رغم مقررات خودمان، در امتحان شرکت دهم تا آنها برای سالهای بعد تجربه بیندوزند. این انعطاف، که در آن زمان مخفیانه صورت گرفت و حکم یک استثنا را داشت، مفید و موثر واقع شد. این هر دو دختر سال بعد در المپیاد داخلی مدال طلا دریافتد و مریم میرزاخانی با کسب 41 نمره از 42 نمره در المپیاد ریاضی جهانی هنگ کنگ به مدال طلا دست یافت. وی توانست سال بعد از آن نیز در حالی که دانش آموز سال آخر دبیرستان بود در المپیاد ریاضی کانادا با کسب 42 نمره از حداکثر 42 نمره ممکن، به مدال طلا دست یابد. وی دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد ریاضی را در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد و سپس به آمریکا رفت و در دانشگاههای هاروارد و پرینستون و استنفورد به تحصیل و تحقیق و تدریس پرداخت و با پای نهادن بر پله های نردبان ترقی، بر افتخارات خود افزود. در سال 2005 به عنوان یکی از ده ذهن جوان جهان برگزیده شد و در شهریور 1387 در سی و یک سالگی در دانشگاه استنفورد به مقام استادی رسید. وی در سال 2009 به سبب دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد و در سال 2014 برنده مدال فیلدز شد که بالاترین نشان علمی رشته ریاضیات است و هر چهار سال یک بار به دانشمندان برگزیده زیر 40 سال اهدا می شود و از آن به نوبل ریاضیات نیز تعبیر می شود. وی نخستین زن (جهان) و نخستین ایرانی بود که پیروز به دریافت این جایزه گشت. میرزاخانی در سال 2016 به عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا برگزیده شد.

مریم میرزاخانی پس از دریافت جایزه جهانی فیلدز بود که در ایران شهرت پیدا کرد. اندکی پس از آنکه آن جایزه به او داده شد، از دکتر محمودیان شنیدم که میرزاخانی به سرطان مبتلا شده است و در هفته های اخیر خبرها حاکی از وخامت حال او بود. صبح روز شنبه بیست و چهارم تیرماه امسال در جلسه هیئت امنای پژوهشگاه دانشهای بنیادی که در محل دفتر رئیس مجلس تشکیل شد، همه نگران حال او بودند. آقایان علی و جواد لاریجانی، محمدعلی نجفی و دکتر مدقالچی که همه ریاضی خوانده اند و ریاضیدان هستند، او را بخوبی می شناختند.

با نجفی که در زمان برگزاری المپیادهای هنگ کنگ و کانادا وزیر آموزش و پرورش بود و بعدها در دانشگاه صنعتی شریف استاد میرزاخانی شد، درباره حال او مصاحبه کردم. او از اینکه سرطان به کبد زده بود سخت نگران بود. یکی دو ساعت بعد در دفترم در فرهنگستان، خبر درگذشت او را دریافت کردم و در دریائی از غم و اندوه فرو رفتم.

***

حقیقت این است که مریم میرزاخانی بدون هیچ مبالغه و اغراقی و بدور از هرگونه شائبه و شعاری، یک نابغه بود. او تا سرانجام دوره کارشناسی ارشد، در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دبیرستان تیزهوشان و در دانشگاه صنعتی شریف درس خواند. او هر کجا بود، ایرانی بود و نام و زادگاه و خاستگاهش یادآور ایران امروز بود. اکنون مائیم و غم از دست رفتن او، آن هم در آستانه چهل سالگی اش، درست مثل خورشیدی که در نیمروز غروب کرده باشد.

اندوه از دست رفتن او برای من و همه معلمان و استادان او مانند دکتر نجفی، دکتر محمودیان، دکتر کرم زاده، دکتر رضوی، دکتر یحیی تابش، استاد جعفر نیوشا (معلم دبیرستانی میرزاخانی) و بسیاری دیگر شبیه اندوه باغبانی است که نهالی را به دست خود نشانده و برای باروری و بالندگی آن سال ها زحمت کشیده تا به درختی پرشاخ و برگ و پر سایه و ثمر مبدل شود، و ناگهان می شنود که آن درخت تناور با تبر مرگ ریشه کن شده است. پیداست که غم و اندوه خانواده و بستگان او از این هم بیشتر و دردناکتر است. به قول سعدی:

غریبان را دل از بهر تو خونست

دل خویشان که می داند که چونست

اما ایران زادگاه نوابغ است. تاریخ علم و فرهنگ و تمدن ما گواهی می دهد که ما در این سرزمین همواره در دامان خود نابغه هایی مانند خوارزمی و خیام و خواجه نصیرالدین طوسی و غیاث الدین جمشید کاشانی و شیخ بهائی را پرورش داده است. اگر آن روز به افتخار مریم میرزاخانی عنوان مقالة خود را مصراع شعری از شهید مجید حداد عادل انتخاب کرده بودم که گفته بود: باور کنیم رویش سبز جوانه را این بار پس از بیست و سه سال عنوان مقاله خود را از شعری از ژاله زنده رود انتخاب می کنم که می گوید:

باور نمی کنم که در آن دشت مرد خیز

از بهر یک نبرد دلیرانه مرد نیست

باور نمی کنم که فرو مرده شعله ها

نوری دگر به خانه دلهای سرد نیست

صدبار اگر بگوئی، باور نمی کنم

باور نمی کنم که امید و نبرد نیست

***

مناسب می دانم به دو نکته نیز اشاره کنم که دغدغه همه کسانی مثل من است که دوست دارند مریم میرزاخانی و امثال او در ایران بمانند و به ایران و ایرانی خدمت کنند. واقعیت این است که شرط ماندن نوابغ جوان ما در کشور این است که برای رشد و شکوفایی آنها، محیط علمی و پژوهشی مناسب وجود داشته باشد. استعدادهای جهانی، محیط های علمی در حد استانداردهای جهانی لازم دارند تا بتوانند رشد و پیشرفت کنند والا مثل ماهی محبوس در تنگ آب خواهند بود.

ز آب خرد ماهی خرد خیزد

نهنگ است آنکه با دریا ستیزد

ما باید به جای افسوس و تأسف، به توسعه مراکز علمی و پژوهشی درجه اول کشور خود همت بگماریم تا بتوانیم دانشمندان و نوابع علمی خود را در کشور حفظ کنیم.

در حال حاضر طرح هایی نظیر رصدخانه ملی و شتابگر ملی و مرکز محاسبات سریع و چندین طرح علمی در مقیاس جهانی در کشور در دست احداث است که اگر با درک درست مسئولان، از پشتیبانی مالی و مدیریت مناسب برخوردار شود می تواند محیط مناسبی برای جذب و پرورش استعدادهای علمی در حد نبوغ جوانان ما باشد.

نکته دیگر این است که شماری از همین استعدادهای برتر (اعم از المپیادی ها و دیگران) هم اکنون در کشور حضور دارند و در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کار و خدمت می کنند. توصیه من به همه آنان که از سر غیرت ملی و علاقه به رشد و ترقی ایران، دغدغة ماندن و بازگشتن استعدادهای درخشان به ایران را دارند این است که مراقب باشیم با این ها که مانده اند درست رفتار کنیم. با تلخکامی باید بگویم در جذب و ترفیع و ارتقاء این قبیل استعدادها، تعصب ورزیدن بر سر ضوابط اداری خشک و بی انعطاف و نادیده دریافت خصوصیات این دانشمندان جوان، آنها را دلسرد و شاید هم ناچار به جلای وطن خواهد کرد. برای جذب استعدادهای برتر کشورمان باید دست و دلباز باشیم در تأسیس مراکز علمی بزرگ و برای حفظ آنها که هم اکنون در کنار ما هستند باید واقع بینانه تر عمل کنیم.

یکسان دیدن همه کس و همه چیز خطایی بزرگ است.

منبع: خبرگزاری مهر
انتشار: 12 آذر 1398 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: gofteman-bartar.ir شناسه مطلب: 415

به "از 30 تیر 73 تا 30 تیر 96؛ مریم میرزاخانی و نخبگان باقیمانده" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "از 30 تیر 73 تا 30 تیر 96؛ مریم میرزاخانی و نخبگان باقیمانده"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید