نقد فیلم سیبرگ؛ حیف از آن زوج پیچیده دوست داشتنی - گفتمان برتر

بندیکت اندروز، کارگردان فیلم سیبرگ چهره شناخته شده ای در سینما نیست. پیش از این فقط یک درام رومانتیک ساخته و البته از دو نمایشنامه مشهور تنسی ویلیامز گربه روی شیروانی داغ و اتوبوسی به نام هوس فیلم-تئاتر ساخته است. فیلم سیبرگ او تلاشی مذبوحانه برای به تصویر کشیدن یکی از مهم ترین بازیگران آمریکاست. به نظر می رسد اندروز به خواندن سرسری صفحه ویکی پدیای جین سیبرگ اکتفا کرده است.

در فیلم سیبرگ اثری از جین سیبرگ بازیگر دیده نمی شود. فیلم قرار است فقط ماجرای کمک های سیبرگ به گروه پلنگ سیاه را روایت کند و این که چه طور اف.بی.آی به شکلی غیرقانونی زندگی او را تحت نظر قرار داد و در نهایت باعث فروپاشی عصبی او شد. در نتیجه اگر جین سیبرگ را نشناسید خیلی راحت تر می توانید با فیلم برخورد کنید و حداقل آن را به عنوان یک اثر متوسط ارزیابی کنید.

به هر حال سیبرگ بازی خوبی از کریستن استوارت دارد و داستان نسبتا هیجان انگیزی که نشان می دهد چه طور پلیس آمریکا بدون اجازه به زندگی خصوصی افراد سرک می کشیده و وارد حریم شخصی شان می شده.

اما اگر با جین سیبرگ و رومن گاری حتی تا حد کمی آشنایی دارید، در این حد که از نفس افتاده را دیده اید و خداحافظ گری کوپر را خوانده اید و می دانید که این زن و شوهر مشهور هر دو به فاصله یک سال خودکشی کرده اند (البته چند سال بعد از جدایی شان) فیلم سیبرگ نه تنها توی ذوق تان می زند که عصبانی تان هم می کند.

از همان سکانس اول فیلم کارگردان قصد کرده برای این که سیبرگ را کاراکتر مهم و حق به جانبش نشان بدهد از رومن گاری کاراکتری بسازد که نسبت به زن بی توجه است و شورش های دانشجویان سوربن برایش بیشتر اهمیت دارد. در طول فیلم و دیالوگ های دیگر رومن گاری نه مردی روشنفکر و نویسنده ای خلاق که شبیه یک مرد عامی است که می خواهد زنش را زیر سایه خودش قرار بدهد. بدون ذره ای ظرافت در شخصیت پردازی با یک بازی تخت و بد از ایوان اتال.

در مقابل خود کاراکتر سیبرگ هم حرفی برای گفتن ندارد. سکانس آشنایی اش با حکیم جمال از سیاهپوستان مبارز در هواپیما آن قدر سرسری برگزار می شود که از ارتباط بعدی آن ها با هم تعجب می کنید. ژستی که سیبرگ در فرودگاه می گیرد در شرایطی که تا پیش از آن به نظر می رسد هیچ نظری درباره جنبش های ضدنژادپرستی نداشته توهین به شعور مخاطب و شخصیت خود سیبرگ است.

فیلم هیچ نگاه درستی به ما نمی دهد که کشف کنیم چرا و چه طور سیبرگ به فعالیت های گروه پلنگ سیاه علاقمند می شود. آیا فقط به خاطر این است که جلوی فعالیت های رومن گاری سربلند باشد؟ یا علاقه شخصی اش به حکیم جمال در این ماجرا دخیل است؟ یا واقعا جین سیبرگ زنی آگاه از شرایط سیاسی و اجتماعی دوران خودش بوده و می خواسته که اثرگذار باشد؟ طبق آن چیزی که فیلم نشان می دهد سیبرگ زنی است که به نظر می رسد روی خودش هیچ کنترلی ندارد. حتی نظریه سیاسی هم ندارد. بقیه هم به او به چشم یک چک سفید امضا نگاه می کنند. آیا سیبرگ مادر خوبی است؟ همسر وفاداری است؟ فیلم اسمش سیبرگ است اما تقریبا هیچ چیزی از جین سیبرگ به ما نمی گوید.

کارگردان البته ایده هایی داشته که در سطح باقی مانده اند. مثلا تنها فیلم سیبرگ که در فیلم روی آن تاکید می شود سنت ژان است که داستان زندگی ژاندارک را به تصویر می کشد. صحنه ای که ژاندارک را در آتش می سوزانند و به نظر می رسد این همان جنایتی است که در زندگی واقعی اف.بی.آی در حق او مرتکب شده است. اما سطحی بودن ایده ها و به ثمر نرسیدن آن ها باعث می شود که کل فیلم فقط تبدیل به زمین بازی کریستن استوارت بشود که البته دلربا و دلچسب است اما نشانی از جین سیبرگ واقعی در فیلم نمی بینیم.

فکر کنید وقتی قهرمانی که اصلا فیلم به اسم اوست تا این حد پوچ و سطحی تصویر شده باشد تکلیف کاراکترهای فرعی هم مشخص است. جک افسر پلیس خوب ماجرا و همسرش قرار است پیرنگ مهم فیلم باشند که عملا بی استفاده باقی می مانند. فیلم اگر درباره جک بود شاید یک زاویه نگاه تازه از چالش یک افسر پلیس می داد که بین وظیفه و اخلاق گیر افتاده است اما در حال حاضر جک یک گوشه با عذاب وجدانش می پلکد در حالی که زنش اصلا نمی داند او مشغول چه کاری است. و البته وقتی فهمید با سعه صدر زیاد و سریع آشتی می کنند و سوءتفاهم ها برطرف می شود!

از آن طرف کارل هم به عنوان پلیس نژادپرستی که می خواهد به هر قیمتی شده به سیبرگ و گروه پلنگ سیاه صدمه بزند شخصیتی کارتونی دارد.

فیلم سیبرگ از میانه به بعد که حتی حرکات استوارت هم برای تماشاگر تکراری می شود از دست می رود و عملا دیگر حرفی برای گفتن ندارد و هیچ اشتیاقی هم برای دنبال کردنش وجود ندارد. مشکل اصلی فیلم سیبرگ فیلمنامه ای است که ساده انگارانه نوشته شده در حالی که اصل ماجرا متریال کافی در اختیار نویسنده ها قرار می داده تا داستانی چند وجهی، هیجان انگیز، عمیق و احساس برانگیز روایت کنند.

رومن گاری و جین سیبرگ از آن زوج های روشنفکری بودند که می شود درباره شان نظریه پردازی های زیادی کرد. از وابستگی عاطفی گاری به سیبرگ که یک سال بعد از خودکشی سیبرگ او هم خودش را کشت (هر چند در نامه خودکشی اش نوشته بود که هیچ ربطی به مرگ سیبرگ ندارد) تا خود کاراکتر سیبرگ به عنوان یک هنرپیشه آمریکایی که بیشترین تحسین هایش را در فرانسه و اروپا دریافت کرد و در حقیقت تا آخر عمرش پاریس خانه اش شد.

فیلم سیبرگ یک شکست تمام عیار است. آن هم درباره زنی که رومن گاری، نویسنده بزرگ و سیاستمدار درباره اش گفته بود: شوهر جین سیبرگ بودن یک کار تمام وقت است. فیلم بندیکت اندروز توهینی به دوستداران این بازیگر بزرگ سینماست و سوءاستفاده از اسم سیبرگ تا کارگردان حرف های مد روز بزند.

نقد فیلم سیبرگ بازتاب دیدگاه های شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست.