زنده ماندن کبوترخانه 400 ساله در مقابل پولی گزاف!
به گزارش گفتمان برتر، می گویند مالک اجازه ورود به برج کبوترخانه صفا را نمی دهد، مالکی که گویا چند سال قبل حدود شش متر زیرزمین را حفاری کرده تا ... . حالا اما به نظر می رسد مشکل فقط مالک نیست، بلکه متولی حفاظت از این اثر تاریخی هم یکی از مقصرانی است که هشدارهای بی وقفه فعالان میراثی شهرستان نجف آباد را جدی نمی گیرد!
به گزارش خبرنگاران، بلوار شریعتی، کوچه صفا و رو به روی مسجد قدیمی صفا، یعنی تقریبا در میانه های شهر نجف آباد در استان اصفهان، درست فضایی به وسعت حدود 100 متر از زمینِ خانه ای که شاید حدود 400 سال قبل که یکی از خان های شهر آن را ساخته و روی خانه هم دو برج خشتی بالا برده، هنوز سرپایند. برج هایی که روی بخشی از خانه ساخته شده اند و چون هیچ مصرف عمومی نداشته اند و از ابتدا در اختیار مالکان خصوصی بوده اند. شاید تعداد کمی از مردم نجف آباد فضای داخلی آن را دیده باشند، به جز بچه ها خوشبختی که روزگاری به واسطه دوستی با بچه ها مالکان خانه، پای شان به این اثر تاریخی باز شده باشد.
هر چند برخی پژوهشگران تاریخ دقیقی را برای زمان ساخت برج های دوقلوی صفا نسبت نمی دهند، اما بر اساس اسناد باقی مانده وقتی غلامعلی رادی مشهور به آق غلامعلی در دوره قاجار باغی را در اطراف نجف آباد خریداری کرده، این برج ها در آن قرار داشته است، بنابراین می توان پیشینه ساخت این برج ها را دست کم به دوره صفویه یا زندیه برگرداند.
اما امروز نه تنها واسطه بی توجهی مالکان برج و متولیان میراثی این برج تاریخی در معرض تخریب شدید واقع شده است، بلکه ساخت وسازهای انجام شده در عرصه این اثر تاریخی که 25 اسفند1379 به شماره 3482 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده ، نه تنها دیدِ این اثر تاریخی را کاملا مخدوش کرده، بلکه دیگر هیچ توانی برای سرپا ماندن آن باقی نگذاشته است.
حفاری پای پی های برج صفا برای به دست آوردن گنج خیالی
حسین نجفی پور - مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی نجف آباد اصفهان - در گفت وگو با خبرنگاران می گوید: نه تنها از زمان ثبتِ این اثر تاریخی وارزشمند در فهرست میراث ملی، تا کنون هیچ مرمتی روی آن انجام نشده است، بلکه در بارندگی های گذشته نیز بخش هایی از آن تخریب شده و در صورتی که زمستان امسال بارندگی ها مانند گذشته باشد، احتمال ریزش بخش بیشتری از این بنا وجود دارد.
او با اشاره دو مالک داشتنِ برج های صفا در نجف آباد و بی توجهی هایی که نسبت به این اثر تاریخی در این شهر می گردد، ادامه می دهد: در طول سال های گذشته بخشی از خانه های تاریخی و دیگر آثار تاریخی شهرستان مانند پنگ خانه، بخش زیادی از بافت تاریخی شهر یا طبقه دوم حسینیه ارشاد تخریب شده اند و اکنون با آسیب هایی که به این اثر تاریخی وارد شده، احتمال تخریب برج های صفا نیز افزایش پیدا می کند، به خصوص که درصد بیشتری از یکی از برج ها تخریب شده و در نمای ظاهری آن هم مشخص است.
وی با بیان این که در سال های گذشته این دو مالک در فضای مسکونی خانه زندگی می کردند، اما چند سالی است که هیچ کس در این فضا مستقر نیست، می افزاید: چند سال قبل، آن ها درخواست خروج از ثبت این اثر تاریخی را به دیوان عدالت اداری بردند، اما خوشبختانه رأی به نفع آن ها نبود. از سوی دیگر مالکان می گویند فروشنده این ملک هستند، اما آن قدر قیمت را بالا می گویند که کسی امکان خرید آن را ندارد.
او با اشاره به وضعیت نامناسب این بنای تاریخی که دست کم تا سال گذشته پی ساختمان و طاقچه های آن وضعیت مناسبی نداشته اند، اضافه می کند: ستون های چوبیِ صفوی بنا چند سال قبل ریزش کرده و تزئینات مشبک آن نیز تخریب شدند، حتی مدتی حفاری هایی به منظور پیدا کردن گنج در این بنای تاریخی انجام شد که آن نیز آسیب هایی به بدنه بنا و پی آن وارد کرده بود.
او قدمت این بنای تاریخی را دست کم متعلق به دوره صفویه می داند و ادامه می دهد: بارها به شهرداری درخواست داده ایم تا با برگزاری چند جلسه، مسائل مالکان مطرح و در صورت امکان برطرف گردد، اما حتی هنوز این کار نیز انجام نشده اند.
او با اظهار امیدواری برای ایجاد توافق بین مالکان و بخش خصوصی برای خریداری و سروسامان دریافت برج های صفا، تاکید می کند: معتقدم به ثمر نشستن این کار، باعث می گردد تا یکی از مهمترین آثار تاریخی شهر زنده شده و به شهر نجف آباد برگردد .
کبوترخانه ها و کاربری که این عنصر حیاتی در روزگار قاجار داشته
به واسطه قدمتی که برای ساخت کبوترخانه در اصفهان، قائل اند، می توان برج کبوترخانه صفا را از نخستین کبوترخانه های ساخته شده در این استان و به خصوص شهرستان نجف آباد دانست.
بنایی تاریخی که به واسطه کاربردش در ایران به صورت گرد ساخته می شد، اما معماری برج های آق غلامعلی به دلیل چهارگوش بودن اش، را به معماری یونانی یا کلیساهای ارمنستان نسبت می دهند.
کبوترخانه یا کبوترخان حدود 400 سال پیش و در اوایل دوره صفوی در اصفهان و یزد رواج پیدا کرد و علاوه بر محلی برای نگهداری از پرندگان، برای مصارف کشاورزی و حتی صنعت دباغی در چرم سازی و ساخت باروت نیز از فضولات جمع شده در آن استفاده می شد. شاه عباس صفوی نیز خراج نسبتا سنگینی بر این بناهای با ارزش آن دوره بسته بود.
دست کم از اواسط دوره قاجار، به واسطه روی کار آمدن شغل ها و منابع درآمدی جدید، به کبوترخانه ها بی توجهی شد. کبوترخانه هایی که در گذشته حتی مالیات پرداخت می کردند، دیگر نگاه ترحم آمیزی را هم جلب نکردند.
می گویند نقطه اوج ظهور کبوترخانه ها به دوره صفوی برمی گردد، این ادعا را سیاحانی که از ایران دیدن کردند، در سفرنامه های شان مکتوب کرده اند. شاردن - جهانگرد فرانسوی - که در دوره صفوی به ایران آمد، در سفرنامه خود در این باره نوشت: ایران کشوری است که بهترین کبوترخانه ها در آنجا ساخته می گردد. این کبوترخانه ها شش برابر بزرگ تر از بزرگ ترین پرورشگاه های کبوتر ما هستند.
حتی مرکز اصلی کبوترخانه ها در ایران و حتی در جهان را اصفهان می نامند، شهری که شاهد بیشترین و متنوع ترین بناها در این زمینه و در عین حال، زیباترین و بزرگ ترین کبوترخانه ها از نظر فرم است. از سوی دیگر براساس معماری شاهکاری که از کبوترخانه های باقی مانده، زیباترین و بزرگ ترین این آثار، معماری دوره صفوی را نشان می دهد. هرچند احتمال وجود چنین بناهایی قبل از این دوره نیز وجود دارد، اما معماری این بناهای تاریخی در دوره صفوی به اوج خود رسید. وجود این بناها در این دوره تاریخی آن قدر اهمیت داشت که مالیات سنگینی برای آن ها وضع شد و کسانی که صاحب یک کبوترخانه بودند، باید مالیات سنگینی می پرداختند.
منبع: خبرگزاری ایسنا