بزودی صنعت از دانشگاه در حوزه هوش مصنوعی پیشی می گیرد - گفتمان برتر

دکتر محمدحسین رهبان در گفت وگو با خبرنگاران، با اشاره به افزایش حجم داده ها در صنعت اظهار کرد: با توجه به افزایش حجم داده ای که در صنعت اتفاق افتاده و با توجه به این که صنایع مختلف به این پی برده اند که داده می تواند برای آن ها سرمایه باشد، روند استفاده از هوش مصنوعی در صنایع ایران رو به افزایش است. این موضوع با بحث تحلیل هوشمند داده گره خورده است. صنایع زیادی در حال استفاده از هوش مصنوعی هستند و هر کس که به نوعی داده ای دارد که می تواند از این داده برای بهبود کسب و کار خود استفاده کند، عملا به سمت استفاده از هوش مصنوعی حرکت می نماید.

این استادیار دانشگاه صنعتی شریف درباره ظرفیت های سخت افزاری هوش مصنوعی در ایران گفت: روش های نوین هوش مصنوعی مانند یادگیری ژرف به سخت افزاری احتیاج دارند که اصطلاحا به آن GPU) Graphics Processing Unit) می گویند. خرید این GPU هزینه چندان بالایی ندارد و به نظر من نسبت به سایر تکنولوژی هایی که در دنیا به کار می رود، پتانسیل خوبی برای استفاده از آن وجود دارد. این GPUها کارت های گرافیکی هستند که عمده آن ها از کشورهای دیگر به ایران وارد می شوند. تحریم ها تا حدودی دسترسی به آن ها را سخت تر نموده، اما همچنان در بازار ایران موجود است.

وی با بیان این که هوش مصنوعی کم و بیش وارد حوزه علوم انسانی نیز شده است، گفت: مثلا در حوزه نگارش و تالیف، هوش مصنوعی می تواند تشخیص دهد کسی که ادعا می نماید یک متن را نوشته، آیا واقعا خودش آن را نوشته یا نه. اگر بخواهیم مطمئن شویم یک مقاله توسط کسی نوشته شده یا نه، می توان از هوش مصنوعی استفاده کرد. در حوزه روانشناسی نیز می توان از هوش مصنوعی استفاده کرد، البته این تکنیک ها هنوز فراگیر نشده اند. راه های غیرهوشمند برای تشخیص تقلب های علمی در مقالات وجود دارد، اما هوش مصنوعی می تواند شباهت نگارش یک مقاله با مقاله های پیشین یک نویسنده را آنالیز کند و یاری کند تقلب های علمی کشف شوند.

رهبان در پاسخ به سوالی درباره جنبه های منفی استفاده از هوش مصنوعی گفت: بحث هایی پیرامون اخلاق در کاربردهای هوش مصنوعی وجود دارد که البته به نظر نمی رسد که موضوعات اخلاقی را بتوان به سادگی محاسباتی کرد؛ مثلا در استفاده از ماشین خودران ممکن است شرایطی برای یک راننده به وجود بیاید که تصمیم بگیرد از میان دو کار بد یکی را انجام دهد. علاوه بر بحث های اخلاقی، توسعه هوش مصنوعی می تواند بحث های حقوقی را هم به دنبال داشته باشد. مثلا اگر این ماشین خودران در خیابان با ماشین خودران دیگری تصادف کند، مقصر کیست. موضوع دیگر اهمیت حفظ محرمانگی داده های شخصی کاربران در هنگام پردازش آنها است که به تازگی در هوش مصنوعی مطرح شده است. در ایران، با توجه به این که در حوزه هوش مصنوعی، کمی عقب تر از دنیا حرکت می نماید، بحث های اخلاقی و حقوقی هوش مصنوعی فراگیر نشده است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعی شریف با اشاره به استقبال دانشجویان از گرایش هوش مصنوعی در دانشگاه ها، گفت: هوش مصنوعی در سطح آکادمیک در ایران رو به رشد است و استقبال زیادی از سوی دانشجویان از این حوزه می گردد. به نظرم چه برای افرادی که می خواهند در خارج از ایران در این حوزه درس بخوانند و چه برای افرادی که می خواهند در ایران تحصیل و کار نمایند، حوزه هوش مصنوعی مناسب است و می توان با هزینه اندک و سرمایه کم، کسب و کار خوبی را در این حوزه راه اندازی کرد. هوش مصنوعی در ایران رو به توسعه است و ما هنوز ابتدای راه هستیم و باید راه طولانی ای را طی کنیم تا از پتانسیل های این گرایش در ایران استفاده کنیم.

وی اضافه کرد: اگر به حدود 10 سال قبل برگردیم، دانشگاه محمل اصلی هوش مصنوعی به حساب می آمد و به هوش مصنوعی به صورت کاملا آکادمیک نگاه می شد، اما الان با فراگیر شدن هوش مصنوعی در صنعت بعضی صنایع توسعه و پژوهش این موضوع را درون خود دنبال می نمایند. دانشگاه هنوز نتوانسته پا به پای صنعت پیش بیاید و مسائل کاربردی و مهم را حل نماید، در نتیجه صنایع برای کاهش هزینه های خود و همچنین برای کسب مزیت رقابتی با هزینه کمتر، هوش مصنوعی را توسعه داده اند. من صنعت را در بعضی حوزه ها در این زمینه جلوتر از دانشگاه می بینم و در آینده نزدیک با توجه به این که دانشگاه هنوز نتوانسته بعضی مسائل کاربردی صنعت را حل نماید و در دنیای آکادمیک باقی مانده، فکر می کنم در حوزه هوش مصنوعی، صنعت از دانشگاه پیشی بگیرد.

رهبان درباره علت عقب افتادن دانشگاه از صنعت در حوزه هوش مصنوعی گفت: در کشورهای توسعه یافته، مبنای یک پژوهش سرمایه و گرنتی است که برای حل مسئله اختصاص داده می گردد. در ایران، وارد شدن سرمایه به دانشگاه برای حل مسئله کمرنگ است. الان فرآیند تعریف مسئله در دانشگاه توسط دانشجو و استاد و به صورت پراکنده انجام می گردد و من این موضوع را یک عامل مهم در عقب افتادن دانشگاه از صنعت می دانم.

این استادیار دانشکده کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف درباره ارتباط دانشگاه و صنعت در حوزه هوش مصنوعی، گفت: به نظر من، با توجه به فراگیر شدن هوش مصنوعی، نسبت به زمینه های دیگر تقاضای بیشتری از سمت صنعت برای ارتباط با دانشگاه وجود دارد. ما همچنین نیروی کارآمد خوب در هوش مصنوعی کم داریم، به همین دلیل صنعت دوست دارد با دانشگاه ارتباط داشته باشد تا از منابع انسانی خوب بهره مند گردد.

رهبان ادامه داد: صنایع بیشتر در سطح جذب منابع انسانی با دانشگاه ها همکاری دارند. فکر می کنم آن قدری که صنعت اهمیت هوش مصنوعی را درک نموده، دانشگاه درک ننموده و حمایت زیادی از فعالان هوش مصنوعی در سطح دانشگاه نمی بینم. البته رشته هایی را برای استفاده از هوش مصنوعی ایجاد نموده اند، اما حمایت اقتصادی یا سرمایه گذاری به خصوص در حوزه هوش مصنوعی از سوی دانشگاه صورت نگرفته است. شاید بتوان گفت دانشگاه، بسترهای سخت افزاری برای استفاده از هوش مصنوعی را ایجاد نموده است؛ مثلا دانشگاه ها به دنبال این هستند که بستر خدمات ابری را ایجاد نمایند تا به استفاده از هوش مصنوعی یاری نمایند. به نظر من سرمایه گذاری ها عمدتا در همین حد باقی مانده است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: این که دانشگاه هم به اندازه صنعت متوجه اهمیت هوش مصنوعی گردد احتیاج به گذشت زمان دارد، ولی این که استادانی در دانشگاه داشته باشیم که ارتباط خوبی با صنعت داشته باشند و پروژه های خوبی را به دانشگاه بیاورند، می تواند به این موضوع یاری کند؛ اما بعضی موانع بر سر این راه قرار گرفته است. استادی که می خواهد با صنعت همکاری کند، از نظر قانونی باید با هماهنگی با دانشگاه اقدام کند. به همین دلیل بعضی از استادان ترجیح می دهند این همکاری با صنعت خارج از دانشگاه رخ دهد. به نظر من، دانشگاه، باید با توجه به رو به رشد بودن هوش مصنوعی، این فرآیند را تسهیل کند تا استادان همکاری های خود با صنایع را گسترش داده و بیشتر به سطح دانشگاه بیاورند. علاوه بر آن، دانشگاه بهتر است از استارتاپ هایی که در شتاب دهنده های دانشگاه مستقرند حمایت بیشتری کند تا فعالیت در این حوزه ها میان استادان و دانشجویان رواج بیشتری پیدا کند.

وی درباره سطح آموزش هوش مصنوعی در ایران گفت: به نظر من از لحاظ آکادمیک دانشگاه های خوب ایران در حوزه هوش مصنوعی استادان خوبی دارند ولی اغلب این آموزش ها در سطح آکادمیک باقی مانده و مسئله محور نشده تا بتواند دانشجویان را وارد فضای صنعت کند، به همین دلیل وقتی فرد وارد صنایع می گردد احتیاج به یک سرمایه گذاری دیگری دارد تا مجددا برای کار در صنعت آماده گردد. در دانشگاه مبنای فنون آموزش داده می گردد و چندان وارد آموزش حرفه ای و کاربردی نمی شویم. موسسات و شرکت هایی در حوزه آموزش کاربردی هوش مصنوعی در حال فعالیت و گسترش هستند و امیدوارم این فضای خالی بین دانشگاه و صنعت از این طریق پر گردد.

رهبان در انتها درباره موضوعاتی که در حوزه هوش مصنوعی بر روی آن ها فعالیت می نماید، گفت: من هوش مصنوعی را در زمینه های بیوانفورماتیک، بینایی ماشین و پردازش تصویر به کار می برم. در حوزه بیوانفورماتیک بحث تحلیل تصاویر میکروسکوپی و، ارزیابی سلول ها برای کشف دارو از موضوعاتی است که من قبل از این که به ایران بیایم روی آن کار می کردم و هنوز هم مشغول فعالیت بر روی آن هستم. نتایجی که به آن رسیدیم به شناخت فرآیندهای زیست شناسی یاری می نماید. در واقع این نتایج، در حوزه زیست شناسی با استفاده از پردازشی که بر روی داده های زیست شناسی انجام می دهیم، فراوری علم می نماید و می تواند در طولانی مدت باعث کشف دارو گردد.